Γονείς και άγχος κατά την περίοδο των Πανελληνίων εξετάσεων

Γονείς και άγχος κατά την περίοδο των Πανελληνίων εξετάσεων

 Κάθε χρόνο αποδεικνύεται πως αυτή η περίοδος προετοιμασίας των παιδιών για τις εξετάσεις, είναι ιδιαίτερα πιεστική έως ψυχοφθόρα, τόσο για τους υποψήφιους όσο και για τους γονείς τους, μιας και όλοι τους καταλαμβάνονται συχνά από μεγάλο άγχος κυνηγώντας την “επιτυχία”. Το άγχος αυτό συχνά σωματοποιείται, με τους γονείς να εκδηλώνουν άλλοτε πόνους και ενοχλήσεις σε διάφορα σημεία του σώματός τους (για παράδειγμα, κεφαλαλγίες και στομαχόπονους), και άλλοτε ταχυπαλμίες, διαταραχές στον ύπνο τους, καθώς και έντονο αίσθημα συνεχούς κόπωσης. Η ευερεθιστότητα εναλλάσσεται με την ευσυγκινησία και, όλα αυτά μαζί, έχουν συχνά σαν αποτέλεσμα, οι γονείς να μην μπορούν να ανταποκριθούν όπως θα επιθυμούσαν, ούτε στις απαιτήσεις της δουλειάς τους αλλά ούτε και στις υποχρεώσεις απέναντι στην οικογένεια.

 Είναι απολύτως λογικό και φυσιολογικό, οι γονείς να επιθυμούν το καλύτερο, ή τουλάχιστον αυτό που οι ίδιοι θεωρούν καλύτερο, για το παιδί τους. Σχεδόν όλοι, λοιπόν, επιθυμούν, το παιδί τους να περάσει σε μια καλή σχολή και να πετύχει στη ζωή του.  Όμως,  τόσο η “καλή σχολή” όσο και η “επιτυχία στη ζωή του παιδιού” είναι δυο έννοιες πολύ σχετικές και εξαρτώμενες από πολλούς άλλους παράγοντες. Από την άλλη, είναι διαφορετικό πράγμα το ‘να επιθυμούν’ από το ‘να επιβάλλουν’. Δυστυχώς, κάποιοι γονείς, άθελά τους, αλλά πάντα υποκινούμενοι από συναισθήματα αγάπης προς το παιδί τους και προσπαθώντας να το προστατέψουν από “κακές” επιλογές και αποφάσεις, καταλήγουν έμμεσα να το πιέζουν να δηλώσει συγκεκριμένες σχολές, αδιαφορώντας τόσο για το αν το παιδί έχει τις δυνατότητες να το κάνει, όσο και για το αν πραγματικά θα του άρεσε να σπουδάσει το συγκεκριμένο αντικείμενο και, ως εκ τούτου, να ασχοληθεί με αυτό στην υπόλοιπη ζωή του. Έτσι, είναι σαν να αποφασίζουν γι’ αυτό, χωρίς αυτό, ρισκάροντας το αίσθημα της ευτυχίας και της πληρότητας του παιδιού τους.

 Οι Έλληνες γονείς έχουν βαθιά μέσα τους ριζωμένη τη νοοτροπία «θα θυσιάσω τα πάντα για το παιδί μου». Συνεπώς θα ήταν άδικο να πούμε πως οι γονείς πιέζουν τα παιδιά τους να περάσουν στις Πανελλαδικές για δικό τους όφελος. Για την ορθή τοποθέτηση της αλήθειας, όμως, πρέπει να αναφέρουμε πως υπάρχει μια μικρή μειοψηφία γονέων που λειτουργούν, άθελά τους πιστεύουμε, αψυχολόγητα και πιεστικά ως προς τα παιδιά τους: είναι αυτοί που θα επιθυμούσαν το παιδί τους να καταφέρει ό, τι δεν κατάφεραν οι ίδιοι. Ή είναι αυτοί που θέλουν το παιδί τους, με την ‘επιτυχία’ του να τους εμπλουτίσει το κοινωνικό τους προφίλ, μιας και θεωρούν πως μια καλή σχολή και μετέπειτα ένα καλό επάγγελμα, θα πιστοποιήσουν  το πόσο άξια ή σπουδαία είναι η οικογένειά τους αλλά και η ανατροφή που έδωσαν στο παιδί τους. Τέλος, κάποιοι άλλοι, θέλουν απλά το παιδί τους να γίνει η συνέχειά τους: να ‘πάρει’, όπως λένε, το γραφείο τους ή την επιχείρησή τους και να συνεχίσει την καριέρα τους από εκεί που την άφησαν οι ίδιοι. Βέβαια, το κάθε παιδί, ο κάθε μαθητής είναι μια ξεχωριστή οντότητα με τις δικές του δυνατότητες και επιθυμίες και δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζεται σαν μέσο ικανοποίησης των προσωπικών αναγκών ή προσδοκιών των γονιών του.

 Πίσω από κάθε παρεμβατική συμπεριφορά των γονέων κρύβεται, αδιαμφισβήτητα, η αγάπη, το ενδιαφέρον και η στοργή των γονέων. Ειδικά τα τελευταία χρόνια και με αφορμή την οικονομική κρίση που βιώνει η χώρα μας, όλο και περισσότεροι γονείς αναλαμβάνουν την ευθύνη της επιλογής κατεύθυνσης ή και σχολής για τα παιδιά τους, αποτρέποντάς τα από σχολές που κατ’ αυτούς, δεν έχουν μέλλον και κατευθύνοντάς τα προς επαγγέλματα που, πάλι κατά τη γνώμη τους, μπορεί να είναι πιο προσοδοφόρα. Αρκετοί γονείς, λοιπόν, εξαντλημένοι και απελπισμένοι από την οικονομική κρίση, σκέφτονται πρακτικά και ορθολογιστικά, θεωρώντας πολυτέλεια να ‘αφήσουν’ το παιδί τους να σπουδάσει αυτό που του αρέσει, αν δεν βεβαιωθούν ότι πρόκειται για κάτι που θα του εξασφαλίσει το μέλλον του και την οικονομική του αυτοτέλεια. Σε κάθε τέτοια περίπτωση, όμως, όπου οι δυνατότητες και οι επιθυμίες του παιδιού είναι διαφορετικές απ’ ότι οι γονεϊκές προσδοκίες ή απόψεις επιτάσσουν, η πιθανότητα για εντάσεις στη σχέση γονέων – υποψήφιου είναι κάτι παραπάνω από μεγάλη. Και φυσικά, οι γονείς θα πρέπει να είναι εξαιρετικά προσεκτικοί ώστε να μην μεταφέρουν στον υποψήφιο το άγχος τους λόγω κρίσης, λέγοντάς του, για παράδειγμα, ‘Τελικά, όποια σχολή κι αν διαλέξεις, άνεργος θα είσαι’. Κανείς δεν ξέρεις πώς θα διαμορφωθεί η οικονομία της χώρας σε 4-5 χρόνια από τώρα και είναι πραγματικά άδικο να σαμποτάρουμε τον αγώνα των υποψήφιων.

 Λίγο πριν τις εξετάσεις, θα ήταν επιζήμιο, γονείς και υποψήφιοι να καυγαδίζουν για τη συμπλήρωση του μηχανογραφικού. Οι συζητήσεις για την επαγγελματική πορεία του παιδιού είναι προτιμότερο να γίνουν πριν το παιδί ξεκινήσει τη φοίτησή του στην Γ΄ Λυκείου και πριν έρθει αντιμέτωπο με τo άγχος της προετοιμασίας για τις εξετάσεις. Το διάστημα που μας απομένει μέχρι να αρχίσουν οι Πανελλήνιες, καλό είναι οι γονείς να στηρίξουν τις ήδη ειλημμένες αποφάσεις του παιδιού τους, να το ενθαρρύνουν να γράψει καλά και να δημιουργήσουν θετικό κλίμα, κρατώντας τις πιθανές επιφυλάξεις τους για μετά το πέρας των εξετάσεων.

 Δυστυχώς αρκετοί γονείς πέφτουν στην  παγίδα και συγκρίνουν το παιδί τους είτε με τ’ αδέρφια του είτε με άλλους μαθητές, γιατί έτσι πιστεύουν πως θα του δημιουργήσουν τη διάθεση να διαβάσει και να προσπαθήσει περισσότερο. Κάνουν, όμως, μεγάλο λάθος και κάτι τέτοιο, μόνο αρνητικά αποτελέσματα μπορεί να φέρει. Το παιδί θα εισπράξει τα λόγια των γονιών του σαν μομφή για δική του ανεπάρκεια, θα κλονιστεί η πίστη στις δυνάμεις του και θα θεωρήσει τον εαυτό του ήδη αποτυχημένο. Ο υποψήφιος μπορεί να λειτουργήσει αντιδραστικά και να παραιτηθεί από κάθε προσπάθεια, κρατώντας παράλληλα και μια στάση ζήλειας απέναντι στα παιδιά με τα οποία τον συγκρίνουν. Με άλλα λόγια, μπορεί να αντιπαθήσει κάποιους φίλους του και συμμαθητές του, ακόμα και να εναντιωθεί στα ίδια τα αδέρφια του.

 Το πολύωρο διάβασμα δεν σημαίνει απαραίτητα ότι είναι και ποιοτικό ή αποδοτικό. Η εξαντλητική μελέτη, και μάλιστα όταν αυτή διαρκεί μέχρι πολύ αργά το βράδυ, καταπονεί και το νου αλλά και το σώμα. Η μνήμη κουράζεται και δεν μπορεί να οργανώσει σωστά και να αποθηκεύσει καινούριες πληροφορίες και ο μαθητής νιώθει τις δυνάμεις του να τον εγκαταλείπουν. Κι αυτό είναι κάτι που άμεσα θα του επηρεάσει αρνητικά την ψυχολογία του. Γι’ αυτούς τους λόγους, λοιπόν, το παιδί δεν θα πρέπει να πιέζεται να διαβάζει πολλές ώρες. Θα πρέπει να μάθει να διαβάζει σωστά με σεβασμό στους δικούς του ρυθμούς αλλά και στις αντοχές του. Για το πόσο και πώς μπορεί να διαβάζει πιο σωστά και αποτελεσματικά ένας υποψήφιος, μπορούν να αποφανθούν και οι καθηγητές του παιδιού επικαλούμενοι πάντα ψυχοπαιδαγωγικές μεθόδους. Κάθε μαθητής, έχει ανάγκη να τον πιστέψουν οι δικοί του άνθρωποι, η οικογένειά του. Οι γονείς θα πρέπει να του δείξουν εμπιστοσύνη και να του τονίσουν πως πιστεύουν στις δυνάμεις του και τις ικανότητές του. Ο αγώνας του μαθητή που θέλει να τα καταφέρει, είναι μεγάλος, δύσκολος και ψυχοφθόρος. Ένας καλός λόγος από τους γονείς, δείχνει στον υποψήφιο πως οι προσπάθειές του εκτιμώνται και δεν περνάνε απαρατήρητες. Η επιβράβευση αποτελεί ισχυρό κίνητρο για το παιδί, του τονώνει την αυτοπεποίθηση και κάνει τον αγώνα πιο εύκολο.

 Οι γονείς θα πρέπει να εξοικειώνουν το παιδί τους με την έννοια της αποτυχίας από τα πρώτα χρόνια της ζωής του. Για να καταφέρουν να το πείσουν, βέβαια, θα πρέπει πρώτα οι ίδιοι να πείσουν τους εαυτούς τους πως η αποτυχία είναι μέσα στη ζωή και θα πρέπει να αντιμετωπίζεται  φυσιολογικά και όχι σαν δυστυχία. Κάθε παιδί και κάθε άνθρωπος, γενικότερα, θα πρέπει να μάθει να κερδίζει αλλά και να χάνει. Μόνο έτσι θα μπορεί να νιώθει ισορροπία στη ζωή του. Απ’ την άλλη, η πολύμηνη προσπάθεια και οι θυσίες ενός μαθητή που ετοιμάζεται για τις Πανελλαδικές, ήδη τον χαρακτηρίζουν άξιο και ικανό. Οι βαθμοί είναι μέρος του αγώνα και είναι άδικο να καταδικάζεται όλη η προσπάθεια του υποψήφιου όταν τα αποτελέσματα δεν είναι αρεστά.

 Η ζωή, καλώς ή κακώς, έχει για τον καθένα περισσότερες αποτυχίες και ήττες, παρά επιτυχίες. Κι ένας άνθρωπος, πριν φτάσει στην επιτυχία, συναντιέται πιο πολλές φορές με την αποτυχία, η οποία θα πρέπει να τονώνει τη θέληση  και το πείσμα, και να αποτελεί κίνητρο για την επόμενη, πιο οργανωμένη προσπάθειά. Οι γονείς είναι αυτοί που μπορούν να παρέχουν στο παιδί τους σωστή διατροφή, με μια ποικιλία δυναμωτικών τροφών που θα τονώνουν τόσο το σώμα του όσο και το πνεύμα του. 

 Επίσης, οι γονείς πρέπει να έχουν κατά νου, πως ο μαθητής έχει ανάγκη να διαβάζει σ ένα ήρεμο περιβάλλον, χωρίς φασαρία ή άλλα ερεθίσματα που μπορούν να του αποσπάσουν την προσοχή του. Γι’ αυτό καλό είναι, αυτές τις μέρες ακόμα περισσότερο, οι γονείς να κάνουν υπομονή, να απασχολούν τα αδέρφια του μαθητή ώστε να μην τον ενοχλούν, να βάλουν τις πιθανές ενδοσυζυγικές διαφωνίες στην άκρη και να αποτρέπουν οποιαδήποτε αναστάτωση της οικογενειακής ηρεμίας. Τέλος, καλό είναι να αποφύγουν να επιβαρύνουν το μαθητή με υποχρεώσεις, π.χ. με δουλειές του σπιτιού ή  εξωτερικές δουλειές, με ψώνια ή με τη φύλαξη των μικρότερων αδερφών του. Επιπλέον, είναι απαραίτητο να ενθαρρύνουν το παιδί τους να έχει έστω και λίγο ελεύθερο χρόνο, να ξεκουράζεται, να γελάει, να συζητάει και για άλλα θέματα, εκτός από τις εξετάσεις και, φυσικά, να κοιμάται καλά. Ο ύπνος δεν είναι χαμένος χρόνος. Είναι μια απαραίτητη προϋπόθεση για την ισορροπία του ατόμου, για τη σωματική και ψυχική του υγεία. Η στέρηση ύπνου μειώνει την παραγωγικότητα του ατόμου, αυξάνει τη νευρικότητα και επηρεάζει αρνητικά τη μνήμη. Στην εφηβεία, κυριαρχούν οι δύσπνοιες με τη μορφή διαταραχών του κιρκάδιου ρυθμού, δηλαδή του βιολογικού μας ρολογιού που ρυθμίζει τις ώρες που πρέπει κοιμόμαστε κι αυτές που πρέπει να είμαστε ξύπνιοι. Γι’ αυτό και οι γονείς θα πρέπει να διευκολύνουν, όσο μπορούν, το πρόγραμμα του παιδιού τους και να τονίζουν τα ευεργετικά αποτελέσματα του καλού και ποιοτικού ύπνου.

 Στην περίπτωση που οι γονείς νιώθουν πως δεν μπορούν να ελέγξουν το δικό τους άγχος και πιέζουν ή αγχώνουν το παιδί τους για τις εξετάσεις, όπως και σε περιπτώσεις που το παιδί τους δεν προσπαθεί όσο θα έπρεπε σύμφωνα μ’ αυτούς, θα ήταν προτιμότερο να συμβουλευτούν κάποιον ειδικό ώστε να βρουν τον καταλληλότερο τρόπο να χειριστούν αυτές τις δύσκολες καταστάσεις. Επίσης, εάν το παιδί τους, ο μαθητής, δείχνει να έχει ο ίδιος υπερβολικό άγχος, που δεν του επιτρέπει να συγκεντρωθεί και του μπλοκάρει τη μνήμη, εάν δείχνει ότι ... φοβάται τις εξετάσεις και παρουσιάζει ψυχοσωματικά συμπτώματα λόγω άγχους, τότε η παρέμβαση ειδικού είναι απαραίτητη, ώστε να βοηθήσει τον υποψήφιο, με πρακτικές συμβουλές, να διαχειριστεί το άγχος του και να αντιμετωπίσει το θέμα των εξετάσεων με υγιή τρόπο, δηλαδή σαν μια φυσιολογική διαδικασία.